هر کسی در زندگی خود به دفعات با تولیدات شیشه ای از جنس های مختلف روبرو شده است. ظروف کریستالی با پرداخت و طرح های خیره کننده، پیرکس های مقاوم و مطمئن برای پخت و پز و البته ظروف کم کیفیت از شیشه عادی جزو این تولیدات هستند که در اقصی نقاط جهان به کرات تولید، مشاهده و خرید و فروش می شوند. با این حال آیا تا به حال برایتان پیش آمده است که چرا خواص هر کدام از این شیشه ها تا این اندازه با یکدیگر متفاوت است؟ در این مطلب به سراغ مقایسه دو محصول از بین آنها رفته ایم، به خصوص تفاوت هایی که بین آنها در فرآیند تولید و ساخت وجود دارد. با ما همراه باشید تا در این خصوص بیشتر بیاموزید.
فهرست مطالب:
کریستال چیست
آنچه که به نام کریستال می شناسیم، محصولی قدیمی در تاریخ بشر است که با افزودن اکسید سرب به شیشه معمولی بدست می آید. این کار به شیشه درخشش و شفافیت بیشتری می بخشد و می تواند آن را برای تولید انواع لوازم زینتی بهبود بدهد، اما در عوض وزن و شکنندگی شیشه را بالا می برد. قدیمی ترین نمونه های تولید شده از این جنس در مصر پیدا شده اند که قدمت آنها به بیش از 3000 سال پیش از ملاد مسیح برمیگردد.
در دوران مدرن، جمهوری چک را یکی از مراکز اصلی تولید کریستال جهان محسوب می کنند که به خصوص تولیدکننده ظروفی مشهور به ظروف بوهمیایی است. این ماده از سرامیک و شیشه بوروسیلیکات که این روزها به شدت محبوبیت پیدا کرده اند، گران تر است و اغلب یک کالای تجملی و زینتی محسوب می شود تا ماده ای برای استفاده روزمره. همچنین حضور سرب در ترکیب آنها می تواند در درازمدت باعث بروز برخی مشکلات سلامتی در انسان شود.
پیرکس چیست
پیرکس را اغلب محصولی بسیار جوان به حساب می آورند. این فرآورده که از جنس شیشه بوروسیلیکات ساخته می شود، به شدت در برابر حرارت مقاوم بوده و بادوام و ضدخش است. در مقایسه با دیگر ظروف شیشه ای، مدل های ساخته شده از این جنس ضخیم تر و سنگین تر هستند و در عوض می توانند به راحتی گرمای فر یا مایکروویو را تحمل کنند. از زمان کشف روش تولید این ماده به زحمت 150 سال می گذرد که آن را در مقایسه با شیشه عادی به فرآورده ای بسیار جوان بدل می کند.
شیشه سازان قرن ها در تلاش بودند که شیشه ای با دوام بیشتر نسبت به تولیدات عادی بسازند و در نهایت کشف کردند که با افزودن بور تری اکسید و سیلیکا به ماده مذاب پیش از سخت شدن آن، می توان محصولی مقاوم به حرارت و ضربه را به وجود آورد. بعدها آهک سوددار هم به این دو ماده پیوست و بسیاری از محصولات خانگی که به نام ظروف پیرکسی می شناسیم، امروزه از ترکیبی به نام شیشه سودالایم یا شیشه آهک سوددار ساخته می شوند.
در ادامه به بحث چگونگی ساخت این دو محصول و تفاوت های اصلی آنها می پردازیم.
تفاوت ساخت ظروف پیرکس و کریستال
هر دو محصول در هر صورت جزو خانواده شیشه به حساب می آیند و بنابراین کلیت مراحل تولید آنها بسیار به هم شبیه است. هر دو فرآورده بر این اساس باید چهار مرحله اصلی را در فرآیند تولید از سر بگذرانند:
- ذوب مواد اولیه در کوره
- صاف کردن مذاب برای استخراج ناخالصی ها
- قالب گیری
- خنک سازی
در بحث چیستی هر ماده به مواد داخل آنها پرداختیم. برای مثال وقتی در خصوص ذوب مواد اولیه شیشه کریستالی صحبت می کنیم، منظور موادی مثل سنگ آهن، سودا و اکسید سرب است در حالی که در شیشه پیرکسی باید ماسه، سیلیکات سدیم، بور اکسید و آلومینیوم اکسید ذوب شوند. اما هر دو باید در کوره هایی با دمای 1500 درجه مرحله اول تولید خود را پشت سر بگذرانند.
دو مرحله صاف کردن و قالب گیری بین دو محصول کاملا مشابه است. طی صاف کردن باید ناخالصی ها و حباب های موجود در مذاب از آن بیرون کشیده شود تا شیشه مذاب به دقت تصفیه گردد. سپس قالب گیری را داریم که شامل ریختن مذاب در داخل قالب های فلزی، گچی یا سرامیکی با طرح های گوناگون خواهد بود.
مهمترین محل تفاوت ساخت این دو فرآورده در مرحله خنک سازی مطرح می شود. تولیدات کریستالی باید به آرامی خنک شوند، چون ساختار آنها بسیار شکننده است و ممکن است با بروز ترک، محصول به طور کامل بشکند. این موضوع در خصوص فرآورده های پیرکسی برعکس است: شیشه بوروسیلیکاتی به صورت عمومی در برابر گرما مقاوم است، اما این مقاومت باید در ساختار آن حفظ شود. پس مذاب آن باید به سرعت خنک شود تا تنش های داخلی را به حداقل رسانده و از شکستن محصول در زمان آتی به خاطر وجود آنها جلوگیری شود. سپس باید عملیات آنیلینگ روی این ظروف پیاده شود که شامل حرارت دیدن در کوره هایی با دمای 600 درجه سانتی گراد برای افزایش مقاومتشان در شوک های حرارتی خواهد بود.
جمع بندی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید کلیت فرآیند تولید شیشه های بوروسیلیکاتی در سطح جهان به اشتراک گذاشته شده است، اما آنقدر دقت و نظارت بر کیفیت حین تولید آنها اهمیت دارد که تولیدکنندگان اندکی در سطح بین الملل می توانند مدعی عرضه این محصول با بهره وری و سطح کیفی مطلوب باشند. در ایران نیز شاید بتوان مجموعه برف پاییزه را یکی از این مدعیان دانست، مجموعه ای پویا و فعال با سابقه ای طولانی در تولید انواع ظروف و محصولات ساخته شده از این جنس که خدمات خود را با نازل ترین قیمت و بالاترین سطح کیفیت در اختیار هموطنان عزیز قرار می دهد. تنها کافی است به فروشگاه ما سری بزنید تا در هر تعدادی که بخواهید، سفارش خود برای تهیه محصولاتی از این جنس را ثبت نمایید.
